Trzy literki które budzą postrach wśród właścicieli gadów – MBD Metabolic Bone Disease.
Pomimo zalewającej nas zewsząd wiedzy w internecie, ta choroba nadal zbiera swoje żniwo, szczególnie pośród jaszczurek i żółwi. Pacjenci stanowczo za często trafiają do mojego Gabinetu w zaawansowanej formie choroby…Zdarza się, iż na leczenie jest za późno…. Z tego powodu powstał ten dający praktyczne rady post. Post z podstawowymi wydawałoby się informacjami, jednak jak pokazuje moja codzienna praktyka w przyjmowaniu kilku-kilkunastu gadów dziennie niestety to informacje dla Właścicieli często zaskakujące. Oczywiście zdarzają się także przyczyny prowadzące do MBD które nie wynikają z błędów w utrzymaniu, jednak zdarza się to niezwykle rzadko. Należy także pamiętać że przyczyny są ze sobą połączone – nie wystarczy zakup lampy UVB jeśli brak będzie suplementacji wapnia a podawana dieta będzie niezbilansowana itd. Zatem zaczynamy :
1. Jakie najczęstsze błędy w utrzymaniu gada prowadzą do MBD :
– nieprawidłowa dieta (składowe diety zawierają za małą podaż wapnia i/lub nieprawidłowy stosunek wapnia do fosforu prawidłowy to 2:1)
-brak dodatkowej prawidłowej suplementacji wapnia / suplementacja bardzo nieregularna/ suplementacja o niedostosowanej częstotliwości do wieku i stanu fizjologicznego gada/ suplementacja prowadzona jest preparatami złej jakości
– brak w terrarium poza żarówką grzewczą, także żarówki UVB (oczywiście istnieją także żarówki spełniające obie te funkcje równocześnie ! )
– żarówka UVB jest obecna, ale nie jest efektywna poprzez nieprawidłowe użytkowanie ( jest nieprawidłowo dobrana do danego gatunku / jest stara = świeci się już wiele mcy- pamiętajmy iż w przypadku żarówki UVB nie użytkujemy jej aż do „spalenia się”/ jest zawieszona za wysoko w stosunku do powierzchni na której przebywa gad /jest umiejscowona nie we wnętrzu terrarium a za szybą (szkło nie przepuszcza promieniu UVB a jedynie w niewielk stopniu promienie UVA ! ) lub za siatką, która rozprasza promienie /jest zapalana na za krótki okres czasu np. na 3-4 h dziennie lub nieregularnie np.3 razy w tygodniu
– brak regularnego badania kału gadów na obecność pasożytów (pasożyty powodują pernamentny stan zapalny przewodu pokarmowego a co za tym idzie powodują zmniejszone wchłanianie z jelit wszystkich suplementów, które stosuje właściciel)
2. Jakie są najczęstsze objawy MBD:
– nieprawidłowy spowolniony chód / chód niski przypodłogowy (np. żółw nie jest w stanie utrzymać ciężaru ciała i sunie powierzchnią plastronu po podłożu) /ogólna często zauważana nagła niechęć do ruchu
– brak apetytu lub obniżony apetyt (zwierzę nie ma siły pobierać, chwytać pokarmu lub strzelać językiem) Pamiętajmy że kości żuchwy, aparatu gnykowego muszą być prawidłowo wysycone wapniem aby funkcjonowały.
– krzywe pałąkowato wygięte kończyny i ogon / deformacje kręgosłupa (skolioza/kifoza)/tendencja do łamliwości kości/przerośnięty dziób u żółwi związany z nieprawidłowym zgryzem/ zdeformowany nieprawidłowo rosnący karapaks i plastron u żółwi lub kask u kameleonów
– skurcze lub mimowolne drżenia kończyn (wyst.przy zaawansowanym zaburzeniu stosunku wapnia do fosforu w organizmie)
–odpadanie ze ściany (w przypadku gatunków z obecnymi lamelami jak np. gekony orzęsione)
– wydalanie patologicznych, zdeformowanych, nieuwapnionych jaj lub patologie związane z niemożnością prawidłowego ich zniesienia
– miękki plastron i karapaks (żółwie) w zaawansowanej postaci karapaks i plastron żółwi jest miękki jak gąbka
– uchylona niedomykająca się jama ustna (skrajny objaw niedowapnienia kości żuchwy) niestety spotykałam się już wielokrotnie z tym objawem, najczęściej u gekonów orzęsionych
3. Co może i powinien zrobić Właściciel:
Przede wszystkim przed kupnem lub adopcją gada właściciel powinien nabyć wiedzę na temat gatunku gada, który zamierza posiadać (!) Przed przybyciem gadzinki do domu powinien zakupić niezbędne terrarium, żarówki, podłoże, pokarm, suplementy i nabyć wiedzę dotyczącą tego gdzie otrzyma pomoc weterynaryjną dla swojego gada.
To rozwiązanie byłoby idealne, jednak gdy gad już jest w domu od wielu lat, wtedy istotne są:
a) Zakup odpowiedniego terrarium z odpowiednim wyposażeniem dla danego gatunku (podłoże, żarówka grzewcza, żarówka UVB, kryjówka,basenik, zraszacz, wodospad, miska na jedzenie, termometr, higrometr). Odpowiednie promieniowanie UVB (zazwyczaj jego całkowity brak w utrzymaniu terraryjnym gatunków o nocnym trybie życia (większość gatunków węży, jaszczurki np eublefar lamparci, gekon orzęsiony)/ słabszej mocy promieniowanie dla gatunków lubiących wysoką wilgotność np.jaszczurki (kameleon jemeński,kameleon lamparci, agama błotna, legwan zielony,anolis zielony) żółwie wodno-lądowe / silniejszej mocy promieniowanie dla gatunków lubiących niższą wilgotność np.jaszczurki (biczogon,agama brodata) żółwie lądowe (większość popularnych w domach gatunków jak żółw grecki, żółw stepowy, żółw pustynny). UVB powinno być zapalane codziennie najczęściej 10-12 h na dzień, UVB powinno być wymieniane wg wskazań żywotności żarówki podanej przez producenta lub częściej (najlepiej co 6mcy! ) UVB powinno być zawieszone wewnątrz terrarium na odpowiedniej wysokości względem gada.
Uwaga: żółwie lądowe i niektóre jaszczurki w okresie letnim śmiało mogą posiadać a wręcz w przypadku żółwi lądowych powinny posiadać w ciągu dnia wybiegi/woliery na dworze ale oczywiście odpowiednio zabezpieczone i umeblowane. To naturalne kąpiele słoneczne = naturalne UVB
b) odpowiednia dieta ( np. prawidłowa dieta żółwia lądowego to NIE sałata lodowa i masłowa z dodatkiem marchewki, jabłka i białego sera, w żadnym wypadku nie (!) … a niestety to najczęściej słyszę w moim gabinecie podczas przyjęć pacjentów. Prawidłowa dieta żółwia lądowego to wyłącznie rośliny np.mniszek lekarski, babka lancetowata…
c) regularne wizyty w Gabinecie weterynaryjnym min 2x w roku celem badania klinicznego gada przez lekarza leczącego gady/ regularne badanie kału na obecność pasożytów min 2 x w roku /regularne badanie RTG ( raz na kilka lat) – pozwala jednoznacznie obiektywnie ocenić w przyjętej przez lekarza skali wysycenie kości wapnem/ regularne badania krwi u większych gabarytowo (powyżej 300 gram) gadów (pozwala ocenić pracę nerek, wątroby oraz poziom jonów wapnia, fosforu i ich wzajemnego stosunku) Przy czym należy pamiętać iż często poziom wapnia we krwi jest jeszcze prawidłowy a kości mogą być już wyraźnie pozbawione prawidłowego wysycenia lub na odwrót we krwi figurować będzie potencjalny nadmiar wapnia a kości jeszcze nie będą prawidłowo wysycone.
d) prawidłowo prowadzona suplementacja wapnia pod względem stosowanych preparatów. Na rynku obecnych jest bardzo dużo propozycji preparatów. Należy pamiętać iż zawsze powinien być to preparat zawierający sam wapń (wyjątek to gatunki nocne preparaty- wapń z wit D3) a nie preparat wielowitaminowy „all in one” z mała zawartością samego wapnia. Witaminy (cały zestaw witamin dla gadów z witD3) także należy suplementować w osobnym preparacie jednak to robimy raz na 1-2 tyg a nie tak często jak sam wapń. Reasumując każdy właściciel gada powinien posiadać dwa pojemniki/buteleczki suplementów w domu (wapń osobno i witaminy osobno) Osobiście polecam firmy zoomed i jbl, jednak istnieje wiele innych firm godnych stosowania i polecenia także.
e) prawidłowo prowadzona suplementacja wapnia pod względem częstotliwości. U zdrowych dorosłych gadów profilaktyczbie 2-3 x w tyg, u młodziutkich osobników, u samic w ciąży lub u gadów ze zdiagnozowanymi.niedoborami nawet codziennie.
W przypadku zaawansowanej choroby MBD sama suplementacja doustna to za mało, konieczne są także wielokrotne wizyty w gabinecie lek-wet celem podaży wapnia w injekcji.
Na koniec zaznaczę iż każdy gatunek, każdy Pacjent to zupełnie inny przypadek ! Diagnoza oraz zalecenia dotyczące planu leczenia i profilaktyki,w tym diety powinny zawsze być skonsultowane z prowadzącym gadzinkę lekarzem weterynarii. W związku z powyższym w przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących objawów u swojego gada opisanych w tekście powyżej Właściciel przede wszystkim powinien udać się czym prędzej do gabinetu lekarsko-weterynaryjnego leczącego gady celem wdrożenia jak najszybszego leczenia.
Bardzo proszę o nie kopiowanie powyższego tekstu w całości lub fragmentach bez zgody autora!
Ps. Oczywiście powyższy tekst jest moim subiektywnym spojrzeniem na problem MBD który spotykam regularnie w mojej codziennej praktyce. Najpewniej nie wyczerpuje tematu zupełnie, jednak ufam, iż informacje tu zawarte pomogą obecnym Właścicielom jaszczurek i żółwi w przeanalizowaniu warunków życia ich pupili i wywołają mechanizm ich zmiany na lepsze 🙂 W myśl zasady lepiej zapobiegać niż leczyć !